मेघसृजन

घर आवरायचं आहे, कपडे धुवायचे आहेत , परवा धुवून आणून ठेवलेले कपडे अजून घडी घालायचे आहे, स्वयंपाकाची तयारी करायची आहे, बाजारातून भाजी पण आणली नाही अजून... डोक्यात कामांची नुसती यादी सुरु असते पण एकाही कामाला हात लावू वाटत नाही. अगदी जे काम केल्याशिवाय पर्यायच नाही अशी कामं तेवढी कशीबशी उरकली जातात. ती करताना पूर्वीचा उत्साह जाणवत नाही. विनाकारण थकल्यासारखं वाटतं. स्वयंपाकात जिथे पूर्वी दोन भाज्या बनत होत्या तिथे आता एक भाजी करायचंही जीवावर येतं. ही लक्षणे म्हणजे आळस किंवा थकवा नव्हे. ही नैराश्याची लक्षणे आहेत. नैराश्य आलेल्या किंवा डिप्रेशनमध्ये असलेल्या व्यक्तीला आयुष्यातील अशा छोट्या-मोठ्या गोष्टीतही रस वाटत नसल्याने त्या गोष्टी करू वाटत नाहीत. तुमच्या कुटुंबातील एखाद्या व्यक्तीच्या वर्तनामध्ये जर असा बदल दिसत असेल तर , आळशी झालीये , घरात बसून काही काम नसतं म्हणून असं होतं , जरा बाहेर पड , फिरून ये , जग बघ म्हणजे कळेल , इतकंही नाही जमत मग काय उपयोग? असले शब्द वापरून आणखीन निराश करण्यापूर्वी एकदा या गोष्टीचा नक्की विचार करा. रोजची अगदी साधीसाधी वाटणारी कामं करणंही जेव्हा कठ...

लिहू की नको असा विचार करत होते पण लिहीतेच. आयुष्य कधीकधी क्रूर चेष्टा करतं तसंच ते कधीकधी आपल्याला भरभरून देतही असतं, यावर विश्वास बसावा म्हणून लिहिण्याचा हा अट्टाहास! आयुष्याने दिलेली संधी एकदा डोळसपणे पाहता आली पाहिजे बस्स! कौन्सिलिंगसाठी अनेक फोन येत असतात. मेसेज येत असतात , यात काही खरंच खूप गरजू असतात , काही लोकांना फक्त टाईमपास करायचा असतो. कालही असाच एक फोन आला. कौन्सेलिंग घ्यायची आहे. मी फी घेऊन कौन्सिलिंग करते म्हटल्यावर, त्या मुलीने फोन ठेवला. पुन्हा अर्ध्या तासांनी तिचा मेसेज आला, फी किती घेता? मी तिला आकडा सांगितल्यावर ती पुन्हा गप्प झाली. तिने परत फोन केला आणि म्हणाली, तुम्ही काही कमी नाही का करू शकत फी मध्ये ? मी म्हटलं तू किती देऊ शकतेस तितके दे. पण यावेळी मी तिची थोडी चौकशी केली, “कशासाठी घ्यायचं आहे कौन्सेलिंग ? ” “डिप्रेशनसाठी , ” तिचं उत्तर. जरा सविस्तर सांगशील का? म्हटल्यावर , तिने सांगितलं, “माझा साखरपुडा झालाय आणि पुढच्या महिन्यात माझं लग्न आहे. पण माझ्या पास्टचे काही इस्स्यू आहेत, ज्यातून मला बाहेर पडता येत नाहीये.” मला वाटलं असेल काही, तरी प्रेमप्रकरण आण...

नवरा-बायकोचा नात्यातील अत्यंत महत्वाचा पण तितकाच दुर्लक्षित मुद्दा म्हणजे हेल्दी सेक्स लाईफ. अनेक जोडप्यांमध्ये वरवर तरी सगळं काही छान सुरु असतं मात्र त्यांच्यातील इनर बॉंडिंग हरवलेलं असतं. नात्याला हेल्दी ठेवायचं असेल तर हेल्दी सेक्स लाईफ कशी असली पाहिजे हे जाणून घेणं महत्वाचं आहे. नात्याची सुरुवात करतानाच जर या गोष्टी दोघांनाही माहिती असतील तर तुमचं नातं अजून स्ट्रॉंग, आनंदी होईल. नुकताच संसाराला लागलेल्या नव्या जोडप्यांनी तरी हा लेख आवर्जून वाचा. तुमच्या नातेवाइकांच्या किंवा मित्र-मैत्रिणीच्या लग्नात भलं मोठं गिफ्ट तर तुम्ही दिलंच असेल, आता सुखी संसाराचा राजमार्ग समजावून देण्यासाठी हा लेख त्यांच्याशी जरूर शेअर करा.  जोडीदारासोबत सेक्स कसा करावा याबाबत प्रत्येकाची कल्पना ही वेगवेगळी असते. जशी प्रत्येकाच्या भुकेचे प्रमाण, आणि टेस्ट वेगळी अगदी तसच काहीसं याही बाबतीत असतं. प्रत्येकवेळी आपला जोडीदार आपल्या अपेक्षा पूर्ण करू शकेलच असं नाही. सेक्सच्या बाबतीतील तुमच्या सगळ्याच कल्पना पूर्ण होतील अशा अपेक्षा ठेवू नका. परिपूर्ण सेक्स लाईफ अशी कोणतीही गोष्ट अस्तित्वात नसते. दांपत्य जीवनाचा...

कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) म्हणजे काय ? CBT चे प्रकार आणि ही थेरपी कोणकोणत्या समस्यांवर उपयोगी ठरते, पाहूया या लेखातून! आपली विचार करण्याची पद्धती , आपले अनुभव त्यातून आपण काढलेले निष्कर्ष , आपल्या श्रद्धा-भावना-दृढविश्वास , यांचा परिणाम आपल्या वर्तनावर होत असतो. विचार , भावना यात काही   बिघाड निर्माण झाल्यास आपले मानसिक संतुलन बिघडते. मग विचार आणि भावनांतील हे संतुलन राखण्यासाठी काय करता येईल ? मानसिक तणाव , नैराश्य , निद्रानाश ,   Anxiety, mood swings अशा मानसिक, भावनिक समस्यांवर उपाय करण्यासाठी समुपदेशक किंवा मानसोपचारतज्ज्ञ जी पद्धत वापरतात ती म्हणजे   कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) . आज आपण या प्रभावी पद्धतीबद्दल थोडक्यात जाणून घेणार आहोत. आपल्या विचारातील , भावनांमधील नकारात्मकता शोधून तिच्यावर सकारात्मक काम करण्याचे तंत्र म्हणजे कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) . या तंत्रामुळे आपण आपले विचार , भावना तर सोडाच पण वर्तन देखील बदलू शकतो. पण यासाठी खूप कष्ट घेण्याच...

Image source : Google  ध्यान म्हणजे काय याबद्दल अनेकांच्या मनात संभ्रम असतो. काही लोकांसाठी तर ध्यान म्हणजे आपल्या आवाक्याबाहेरची गोष्ट वाटते. काही लोकांना ध्यान म्हणजे एखादी गूढ क्रिया वाटते. परंतु वास्तवात ध्यान ही एक सहज सुंदर गोष्ट आहे.  या लेखातून आपण ध्यान म्हणजे काय हे समजून घेणार आहोत. ध्यान कोणकोणत्या प्रकारे करता येते आणि त्याचे फायदे काय आहेत हेही पाहू.  सरळ सोप्या भाषेत सांगायचे तर ध्यान म्हणजे विचार, चिंतन किंवा आपल्या भावनांचे परीक्षण करणे. खरे तर आपण बरेचदा नकळत या गोष्टी करत असतोच. पण, जाणीवपूर्वक आणि शक्य तितक्या तटस्थपणे आपल्या विचारांचे, भावनांचे परीक्षण करणे म्हणजे ध्यान असे म्हणता येईल. ध्यान करण्याची विशिष्ट पद्धती आहे का? खरे तर ध्यानाचा अमुक एक मार्गच बरोबर आणि दुसरा चुकीचा असं काही म्हणता येणार नाही. तुम्हाला ज्या मार्गाने ध्यान करणे आवडेल आणि ज्या पद्धतीने ध्यान केल्याने तुमच्या मानसिकतेत फरक पडेल तो मार्ग, ती पद्धत तुम्ही बिनधास्तपणे स्वीकारू शकता.  एका ठिकाणी मांडी ठोकून, डोळे झाकून बसणे म्हणजेच ध्यान असं अजिबात नाही.  जगातील प्रत्येक...

मेडिटेशन कसे करावे? आपण योग्य पद्धतीने मेडीटेशन करतो की नाही? मेडिटेशन करताना विशिष्ट अनुभव आलेच पाहिजेत का? मेडिटेशन सुरू केल्यानंतर लोकांना असे अनेक प्रश्न छळत असतात. विशेषत: मेडिटेशन योग्य पद्धतीने होते की नाही हे कसे ओळखायचे, या बाबतीत लोकांच्या मनात बराच संभ्रम असतो.  मेडिटेशनचे शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहे. ताणताणाव हाताळण्यासाठी, कठीण प्रसंगात मन स्थिर आणि शांत ठेवण्यासाठी, मनातील गोंधळ टाळण्यासाठी, एखाद्या शारीरिक व्याधीशी झुंजत असताना आणि भावनिक समतोल राखण्यासाठी याचा फायदा होतो.  परंतु यासोबत अनेक गैरसमज जोडले गेले आहेत ज्यामुळे सामान्य व्यक्तीच्या मनात मेडिटेशन बद्दल एक गूढ आकर्षण तर वाटतेच पण ही गोष्ट आपल्या आवाक्यातील नाही असेही वाटते.  तुम्हाला मेडिटेशन करण्याची भीती वाटत असेल, कंटाळा येत असेल किंवा तुम्हाला चांगल्या पद्धतीने मेडीटेशन करता येत नाही असे वाटत असले तरी तुम्ही मेडिटेशन करत राहा. केल्याने होत आहे रे आधी केलेची पाहिजे, असे म्हटले आहेच. जेव्हा तुम्ही नियमितपणे मेडिटेशन करत राहाल. तेव्हा त्याचे फायदे तुम्हाला जाणवू लागतील....

नात्यात वाद-विवाद , मतभेद, रुसवे फुगवे, राग हे होतंच राहतं. या सगळ्या दुविधांच्या पलीकडे जाऊन नातं अधिक दृढ आणि बळकट करायचं असेल तर नात्यासाठी आवर्जून वेळ द्यावा लागतो. जोडीदाराशी जुळवून घेणं, त्याला समजून घेणं, त्याला वेळ देणं, एकमेकांच्या अडचणी , समज गैरसमज शेअर करणं , त्याबद्दल बोलणं , एकमेकांना मदत करणं , मार्ग काढणं या सगळ्या गोष्टी कराव्या लागतात. सुखी संसारासाठी याच गोष्टी फार महत्वाच्या असतात. आर्थिक स्थैर्य, समाजिक प्रतिष्ठा , मान्यता यांच्याही पलीकडे नात्यात दोघांच एक वेगळं जग असतं. हे जग सुंदर करण्यासाठी कष्ट तर घ्यावेच लागतात. आता बघूया नातं सुंदर करण्यासाठी कोणकोणत्या गोष्टी करणं उपयुक्त ठरतील. लक्षात घ्या या सगळ्याच गोष्टींसाठी एकमेकांच्या व्यस्त दिनक्रमातून काही खास वेळ काढणं गरजेचं आहे. आणि हा खास वेळ फक्त याच कामासाठी वापरायचा, हे लक्षात राहणंही गरजेचं आहे. नातं टिकवणं ही कुणा एकट्याची जबाबदारी नसते. यासाठी दोन्ही बाजूंनी तितकीच ओढ असायला लागते. डेटिंग – अतिशय मस्त आणि मस्ट अशी ही कल्पना आहे. मुव्ही किंवा डिनर डेट या कल्पना चांगल्याच आहेत. पण याव्यतिरिक्त तुम...

  दिवसभरात आपल्या मनात हजारो विचार येत असतात. यातील कित्येक विचार हे नकारार्थी आणि आपल्याला मागे खेचणारे असतात. ‘वैरी न चिंती ते मन चिंती,’ असं उगीच म्हटलेलं नाही. आपल्याबद्दल ते आपल्या वैऱ्याच्याही मनात कधी येणार नाही ते आपल्या मनात आधीच येऊन गेलेलं असतं. ‘रिकामं मन सैतानाचं घर,’ अशीही म्हण आपल्याकडे रूढ आहेच. या सगळ्या म्हणीतून हेच सांगायचं आहे की, मनातील विचारांकडे आपले लक्ष असेल तर आपल्या कितीतरी चिंता निर्माण होण्याआधीच दूर होतात. आता प्रसादचंच उदाहरण घ्या. गाडी चालवायला शिकून त्याला आत्ता जवळपास दहा वर्षे तरी होत आली. अनेकदा त्याने दिवसरात्र प्रवास करून लांबचे अंतर कमी वेळेत पार केलेले आहे. पण, त्यादिवशी घरातून पार्टीला जाताना मध्येच त्याच्या मनात विचार आला, आपण इतकी फास्ट गाडी चालवतो पण, कधी कुठे अपघात झाला तर काय करणार? झालं या एका विचारातून त्याच्या मनात पुढे नकारात्मक विचारांची मालिकाच तयार झाली आणि अपघाताच्या नुसत्या कल्पनेनेच त्याला दरदरून घाम फुटला. खरं तशाही अवस्थेत तो गाडी चालवत होताच पण नुसत्या कल्पनेने त्याला हतबल करून सोडले. पण, अपघाताचा विचार त्याच्या मनात आला ...