मेघसृजन

कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) म्हणजे काय ? CBT चे प्रकार आणि ही थेरपी कोणकोणत्या समस्यांवर उपयोगी ठरते, पाहूया या लेखातून! आपली विचार करण्याची पद्धती , आपले अनुभव त्यातून आपण काढलेले निष्कर्ष , आपल्या श्रद्धा-भावना-दृढविश्वास , यांचा परिणाम आपल्या वर्तनावर होत असतो. विचार , भावना यात काही   बिघाड निर्माण झाल्यास आपले मानसिक संतुलन बिघडते. मग विचार आणि भावनांतील हे संतुलन राखण्यासाठी काय करता येईल ? मानसिक तणाव , नैराश्य , निद्रानाश ,   Anxiety, mood swings अशा मानसिक, भावनिक समस्यांवर उपाय करण्यासाठी समुपदेशक किंवा मानसोपचारतज्ज्ञ जी पद्धत वापरतात ती म्हणजे   कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) . आज आपण या प्रभावी पद्धतीबद्दल थोडक्यात जाणून घेणार आहोत. आपल्या विचारातील , भावनांमधील नकारात्मकता शोधून तिच्यावर सकारात्मक काम करण्याचे तंत्र म्हणजे कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) . या तंत्रामुळे आपण आपले विचार , भावना तर सोडाच पण वर्तन देखील बदलू शकतो. पण यासाठी खूप कष्ट घेण्याच...

दररोजच्या थकवा आणणाऱ्या रुटीन कामापासून ते अचानक उभ्या राहिलेल्या एखाद्या संकटामुळे आपल्याला तणाव जाणवतो. सकाळी उठल्यापासून रात्री झोपेपर्यंत कितीतरी कामे अशी असतात ज्यामुळे आपल्याला शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्याही थकवा येतो. हा थकवा किंवा हा तणाव कमी करण्यासाठी आवर्जून वेळ दिला नाही तर तो वाढत जातो आणि एखाद्या दिवशी याचा आपल्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यावर विपरीत परिणाम दिसून येतो.  आपण नेहमीच बाह्य परिस्थितीवर नियंत्रण ठेऊ शकत नाही. पण मनस्थिती जर नीट हाताळता आली तर येणारा तणाव आणि त्यामुळे निर्माण होणारी शारीरिक-मानसिक गुंतागुंत आपण नक्कीच टाळू शकतो. तणाव तुमच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी हानिकारक आहे. अतिरिक्त तणावामुळे तुमचे दैनंदिन जीवन विस्कळीत होऊ शकते. म्हणूनच शरीर आणि मन दोन्हीवरील ताण  हलका करणं खूपच गरजेचं आहे. या लेखात आपण तणाव हाताळण्याच्या काही टिप्स पाहणार आहोत. ज्यामुळे तुम्ही दैनंदिन जीवनाचा आनंद घेऊ शकाल आणि तणावाच्या गंभीर परिणामापासून स्वतःला दूर ठेऊ शकाल. आता तणाव निवळण्यासाठी प्रत्येकाला एकच मात्रा लागू होईल असे नाही. प्रत्येकाला येणाऱ्या तणावाचे कारण ...

माणसाचं सरासरी आयुष्य किती? तर साधारण, ७५ वर्षे. त्यातही अनेकांना ८०/९०/१०० वर्षे जगण्याचा बहुमान मिळतो. हो दीर्घायुष्य हे निसर्गाने दिलेलं एक वरदानच आहे. आज जगणं महाग आणि मरण स्वस्त झालेलं असताना काही लोक शंभरी पार करण्याचा विक्रम कसा काय करू शकतात? Image Source: Twitter आता अमेरिकेत जन्मलेल्या ब्रेन्यीस मोरेरा या स्पानिश आजीचंच उदाहरण घ्या. या वर्षी आजींनी ११५व्या वर्षात पदार्पण केले. २३ जानेवारी रोजी जगातील सर्वात वयोवृद्ध व्यक्ति म्हणून गिनीज बुकात नोंद असणाऱ्या ल्युसील रँडन याचं निधन झालं आणि ११५ वर्षाच्या ब्रेन्यीस मोरेरा जगातील सर्वात वयोवृद्ध व्यक्ति म्हणून गिनीज बुकात नाव नोंद होण्याची अनपेक्षित भेट मिळाली. ११५ वर्षाच्या आयुष्यात आजींनी दोन महायुद्धे, १९१८चा स्पॅनिश फ्लू, १९३६चे स्पेनमधील नागरी युद्ध आणि कोव्हीड-१९ची जागतिक महामारी एवढ्या जागतिक उलथापालथी पहिल्या आहेत. ब्रेन्यीस मोरेरा यांचा जन्म ४ मार्च १९०७ रोजी सॅन फ्रान्सिस्को येथे झाला. त्यांचा कुटुंबीयांनी त्यांच्या जन्माच्या एकावर्षापूर्वीच मेक्सिकोमधून अमेरिकेत स्थलांतर केले होते. १९१५ साली पहिल्या महायुद्धाच्या पार्श्...

सकाळी उठून आवरल्यानंतर आपण ऑफिससाठी बाहेर पडतो. सकाळी सकाळी दिवसाची चांगली सुरुवात झालेली असते. आज ऑफिसमधील कामं अजिबात रेंगाळत ठेवायची नाहीत... असा निश्चय केलेला असतो. लंचब्रेक होईपर्यंत हा उत्साह आणि निश्चय अगदी नेटाने रेटत नेलेला असतो. दुपारी लंचब्रेक झाला आणि पुन्हा कामाला सुरुवात झाली की या उत्साहाच्या फुग्यातली हवा हळूहळू कमी व्हायला लागते. डोळे अपोआप जड होऊ लागतात. इतके जड होतात कधी मिटतात हे आपल्यालाच कळत नाही. दुपारची ही पेंग कितीही नकोशी असली तरी, ती आपला पिच्छा पुरावाल्याशिवाय राहत नाही. काम करण्याचा उत्साह अगदी मावळून गेलेला असतो आणि एक छानशी डुलकी काढण्याचा मोह अनावर होतो. पण ऑफिसमध्ये कामाच्या ठिकाणी अशी डुलकी घेण्याची परवानगी नसते त्यामुळे अगदी नाईलाजाने आपण स्वतःला जुंपून घेतो. एखाद दिवस असं झालं तर ठीक पण, जर हेच रुटीन राहिलं तर याचा तुमच्या परफॉर्मन्सवर आणि एकूणच आरोग्यावरही वाईट परिणाम होऊ शकतो. दुपारचीही झोप टाळण्यासाठी काय करता येईल याचा कधी विचार केलाय का? नसेल तर इथे दिलेल्या काही टिप्स फॉलो करता येतात का पहा... याचा तुम्हाला नक्कीच फायदा होईल. दिवसा आनाहुत...

भारताला बौद्धिक संपदेची परंपरा आहे. आजवर अनेक भारतीयांनी जागतिक पातळीवर आपल्या कर्तृत्वाचा, बुद्धिमत्तेचा ठसा उमटवला आहे. विज्ञान असो की कला भारतीयांनी प्रत्येक क्षेत्रात आपली मोहोर उमटवली आहे. दिल्लीच्या कलश गुप्तानेही भारताच्या शिरपेचात मनाचा तुरा रोवून ही परंपरा कायम राखली आहे.   dnindia.com दिल्ली आयआयटीमध्ये इंजिनिअरींगच्या तिसऱ्या वर्षात शिकणाऱ्या कलश गुप्ताने जगातील पातळीवर भारावल्या जाणाऱ्या कोडींग स्पर्धेत यश मिळवले आहे. विशेष म्हणजे टीसीएस कोडव्हिटा ( TCS-CodeVita season 10) ही जागतिक पातळीवरील सर्वात मोठी कोडींग स्पर्धा असल्याची नोंद गिनीज बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्डमध्येही करण्यात आली आहे. ८७ देशातून एक लाख स्पर्धक या स्पर्धेत सहभागी झाले होते. या एक लाख स्पर्धकांना मागे टाकत कलशने या स्पर्धेत आपला विजय नोंदवला आहे.   आयआयटी दिल्लीत शिकणाऱ्या कलशने JEE ( Engineering Entrance Exam/Joint Entrance Exam) परीक्षेतही संपूर्ण देशातून तिसरा क्रमांक पटकावला होता. दिल्ली विभागातून तो प्रथम आला होता.   कलशने या स्पर्धेत प्रथम स्थान पटकावले असून या स्पर्धेत दुसऱ्य...

कधी कधी सकाळी अंथरुणातून उठावंच वाटत नाही. कुठलंच काम करायला नको दिवस फक्त असाच निवांत असावा...असं वाटणं साहजिक नाही का? दररोज उठून आपण आपलं रुटीन धावपळीचं आणि प्रचंड धकाधकीचं जीवन जगतच असतो. त्यातून एखादा दिवस असा काहीही न करता घालवावासा वाटणं स्वाभाविक आहे. रोजच्या त्याच त्याच कामाचा कंटाळा येणं ही सामान्य बाब आहे. पण, आपल्याला कामाची इतकी सवय झालेली असते की, काहीही न करता कसं बसायचं? हेच कळत नाही. किंवा आपण बसून राहिलो तर अंगात आळस भरेल, शिवाय कामं तर केलीच पाहिजेत ना? त्याला पर्याय नाही असं म्हणत आपण स्वतःला रेटत नेतो. स्वतःवरच कामाची सक्ती करत राहतो. एखादा दिवस असं स्वतःला अजिबात जबरदस्ती न करता मस्त लोळत काढला जाऊ शकत नाही का? खरं तर हा प्रश्न बायकांना विचारायला हवा. कारण, असा एखादा दिवस त्याच्या नशिबी येणं म्हणजे स्वर्गीय सुखच. नाही का! रोजच्या कामातून सुट्टी ही हवीच. आपल्या शरीराला आणि मनालाही. काहीही न करू वाटणं, म्हणजे आपल्या शरीरानं आणि आपल्या मनानं पुकारलेलं बंडच असतं. अशावेळी काहीही न करता राहणं ही अवघड आणि काही करणं ही अवघड अशी द्विधा अवस्था होते आणि ती ठीक आहे.   ...

‘इच्छा तेथे मार्ग,’ हा सुविचार तुम्ही अनेकदा ऐकला , वाचला असेल. पण , या सुविचाराचा खरा अर्थ जर तुम्हाला समजावून घ्यायचा असेल तर मायक्रोसॉफ्टची प्रोडक्ट डिझायनर असणाऱ्या शाहीन अत्तारवालाची ही गोष्ट तुमच्यासाठीच आहे.   Image source Google मुंबईच्या झोपडपट्टीत जन्माला आलेल्या शाहीनने मायक्रोसॉफ्ट सारख्या प्रथितयश कंपनीत जे स्थान मिळवले आहे , ते अचंबित करणारे आहे.   मुंबई शहराला स्वप्ननगरी म्हटलं जातं आणि हे खरंही आहे. डोळ्यात स्वप्नं घेऊन येणाऱ्या आणि स्वप्नांसाठी वाटेल ते कष्ट उपसण्याची तयारी असणाऱ्या लोकांना हे शहर कधीच निराश करत नाही. शाहीनच्या लहानपणी तिचे वडीलही असेच चांगल्या जीवनाची स्वप्नं डोळ्यात घेऊन मुंबईत आले होते. शाहीनचा सुरुवातीचा काळ बांद्रा रेल्वे स्टेशन शेजारच्या एका झोपडपट्टीत गेला. या झोपडपट्टीने तिला जीवनाची काळी बाजू दाखवून दिली. खूप लहान वयात तिने जीवनाचे विदारक चित्र पहिले होते. झोपडपट्टीत जिथे सार्वजनिक संडासांचीही सोय नव्हती अशा ठिकाणी जी लहानाची मोठी झाली तिने काय काय पहिले असेल अनुभवले असेल याची कल्पनाच केलेली बरी.   आजूबाजूच्या स्त्...