मेघसृजन

घर आवरायचं आहे, कपडे धुवायचे आहेत , परवा धुवून आणून ठेवलेले कपडे अजून घडी घालायचे आहे, स्वयंपाकाची तयारी करायची आहे, बाजारातून भाजी पण आणली नाही अजून... डोक्यात कामांची नुसती यादी सुरु असते पण एकाही कामाला हात लावू वाटत नाही. अगदी जे काम केल्याशिवाय पर्यायच नाही अशी कामं तेवढी कशीबशी उरकली जातात. ती करताना पूर्वीचा उत्साह जाणवत नाही. विनाकारण थकल्यासारखं वाटतं. स्वयंपाकात जिथे पूर्वी दोन भाज्या बनत होत्या तिथे आता एक भाजी करायचंही जीवावर येतं. ही लक्षणे म्हणजे आळस किंवा थकवा नव्हे. ही नैराश्याची लक्षणे आहेत. नैराश्य आलेल्या किंवा डिप्रेशनमध्ये असलेल्या व्यक्तीला आयुष्यातील अशा छोट्या-मोठ्या गोष्टीतही रस वाटत नसल्याने त्या गोष्टी करू वाटत नाहीत. तुमच्या कुटुंबातील एखाद्या व्यक्तीच्या वर्तनामध्ये जर असा बदल दिसत असेल तर , आळशी झालीये , घरात बसून काही काम नसतं म्हणून असं होतं , जरा बाहेर पड , फिरून ये , जग बघ म्हणजे कळेल , इतकंही नाही जमत मग काय उपयोग? असले शब्द वापरून आणखीन निराश करण्यापूर्वी एकदा या गोष्टीचा नक्की विचार करा. रोजची अगदी साधीसाधी वाटणारी कामं करणंही जेव्हा कठ...

लिहू की नको असा विचार करत होते पण लिहीतेच. आयुष्य कधीकधी क्रूर चेष्टा करतं तसंच ते कधीकधी आपल्याला भरभरून देतही असतं, यावर विश्वास बसावा म्हणून लिहिण्याचा हा अट्टाहास! आयुष्याने दिलेली संधी एकदा डोळसपणे पाहता आली पाहिजे बस्स! कौन्सिलिंगसाठी अनेक फोन येत असतात. मेसेज येत असतात , यात काही खरंच खूप गरजू असतात , काही लोकांना फक्त टाईमपास करायचा असतो. कालही असाच एक फोन आला. कौन्सेलिंग घ्यायची आहे. मी फी घेऊन कौन्सिलिंग करते म्हटल्यावर, त्या मुलीने फोन ठेवला. पुन्हा अर्ध्या तासांनी तिचा मेसेज आला, फी किती घेता? मी तिला आकडा सांगितल्यावर ती पुन्हा गप्प झाली. तिने परत फोन केला आणि म्हणाली, तुम्ही काही कमी नाही का करू शकत फी मध्ये ? मी म्हटलं तू किती देऊ शकतेस तितके दे. पण यावेळी मी तिची थोडी चौकशी केली, “कशासाठी घ्यायचं आहे कौन्सेलिंग ? ” “डिप्रेशनसाठी , ” तिचं उत्तर. जरा सविस्तर सांगशील का? म्हटल्यावर , तिने सांगितलं, “माझा साखरपुडा झालाय आणि पुढच्या महिन्यात माझं लग्न आहे. पण माझ्या पास्टचे काही इस्स्यू आहेत, ज्यातून मला बाहेर पडता येत नाहीये.” मला वाटलं असेल काही, तरी प्रेमप्रकरण आण...

नवरा-बायकोचा नात्यातील अत्यंत महत्वाचा पण तितकाच दुर्लक्षित मुद्दा म्हणजे हेल्दी सेक्स लाईफ. अनेक जोडप्यांमध्ये वरवर तरी सगळं काही छान सुरु असतं मात्र त्यांच्यातील इनर बॉंडिंग हरवलेलं असतं. नात्याला हेल्दी ठेवायचं असेल तर हेल्दी सेक्स लाईफ कशी असली पाहिजे हे जाणून घेणं महत्वाचं आहे. नात्याची सुरुवात करतानाच जर या गोष्टी दोघांनाही माहिती असतील तर तुमचं नातं अजून स्ट्रॉंग, आनंदी होईल. नुकताच संसाराला लागलेल्या नव्या जोडप्यांनी तरी हा लेख आवर्जून वाचा. तुमच्या नातेवाइकांच्या किंवा मित्र-मैत्रिणीच्या लग्नात भलं मोठं गिफ्ट तर तुम्ही दिलंच असेल, आता सुखी संसाराचा राजमार्ग समजावून देण्यासाठी हा लेख त्यांच्याशी जरूर शेअर करा.  जोडीदारासोबत सेक्स कसा करावा याबाबत प्रत्येकाची कल्पना ही वेगवेगळी असते. जशी प्रत्येकाच्या भुकेचे प्रमाण, आणि टेस्ट वेगळी अगदी तसच काहीसं याही बाबतीत असतं. प्रत्येकवेळी आपला जोडीदार आपल्या अपेक्षा पूर्ण करू शकेलच असं नाही. सेक्सच्या बाबतीतील तुमच्या सगळ्याच कल्पना पूर्ण होतील अशा अपेक्षा ठेवू नका. परिपूर्ण सेक्स लाईफ अशी कोणतीही गोष्ट अस्तित्वात नसते. दांपत्य जीवनाचा...

सगळं आपापलं करायचं म्हणजे काय? काय काय करू शकतो आपण एकट्यानं? आपण आपले जेवण बनवू शकतो. त्यासाठी लागणारं अन्न नाही पिकवू शकत. प्रत्येक घटक पदार्थ आपणच पेरायचा, पिकवायचा, शिजवायचा आणि आपणच खायचा... कल्पना करून बघा. तुमच्या आजूबाजूच्या प्रत्येक व्यक्तीने असहकार पुकारला तर काय होईल?  शेतकऱ्यांनी अन्न पिकवलं नाही, दुकानदाराने किराणा विकला नाही, दुधवाल्याने दुध आणून दिलं नाही... सगळं काही आपण एकटेच नाही करू शकत.  स्वावलंबन हे एका मर्यादेपर्यंतच योग्य आहे. आपण सगळे परस्परावलंबी जीव आहोत. म्हणून नाती, कुटुंब, समाज, गाव, खेडं, शहर या रचना तयार झाल्या.  मोटिव्हेशन म्हणून उगाच टोकाचं काही करण्यात अर्थ नाही. जसं आपण इतरांवर अवलंबून असतो तसंच काही गोष्टींसाठी इतर जीवही आपल्यावर अवलंबून असतात. कुणी मदत मागितली तर, करायचं आपणच असं म्हणून हतबल असणाऱ्या व्यक्तींना अजून एकटं पाडू नका. काहीच करणं शक्य नसेल तर निदान ऐकून तरी घेऊच शकतो.

लग्नसराईचे दिवस सुरु आहेत. खरेदी , इव्हेंट , फोटोशूट , या सगळ्या गदारोळात आयुष्यात कायमसाठी येणारं एक नवं माणूस , नवी जबाबदारी आणि नवं नातं यांच्याशी जुळवून घेणं जमेल का ? हा प्रश्नही मनाला सतावत असतो. थाटामाटात लग्न झाल्यावर पहिली सुरुवात असते ती आयुष्यात आलेल्या या सगळ्या नवख्या गोष्टी समजून घेण्याची आणि या बदलाशी जुळवून घेण्याची! नवरा-बायको हे नातं कधीच फक्त दुहेरी नसतं. यात अनेक पदर असतात. पण हा सगळा डोलारा तेव्हाच नीट सांभाळला जाऊ शकतो. जेव्हा नवरा-बायको मधील नातं जास्त घट्ट, समंजस आणि अतूट असेल. आपल्या जोडीदाराशी असलेलं नातं अधिक घट्ट करण्यासाठी काही विशेष प्रयत्न करावे लागतात. पूर्वी नात्यांसाठी, नाती तगवण्यासाठी म्हणून काही विशिष्ट कष्ट घ्यावे लागतात , हे कुणाच्या गावीही नव्हतं. आता काळ बदलला आहे. बदलत्या जीवनशैलीमुळे नाती टिकवणं आणि त्यासाठी विशेष प्रयत्न करणं खूप महत्वाचं बनलं आहे. जोडीदारासोबत नव्या आयुष्याची सुरुवात करताना कोणत्या गोष्टींची विशेष काळजी घ्यावी , कोणत्या गोष्टी टाळाव्यात आणि उत्तरोत्तर हे नातं फुलवण्यासाठी कोणत्या गोष्टी फायद्याच्या ठरतील हे जाणून घेण्...

‘कॉग्निटिव्ह बिहेवियरल थेरपी म्हणजे काय? ’ हे आपण मागच्या लेखामध्ये पहिले. आज आपण पाहणार आहोत, या थेरपीचा वापर कोणकोणत्या समस्यांमध्ये केला जाऊ शकतो. व्यक्ती सध्या कोणत्या प्रकारे विचार करत आहे आणि त्यातून तिला कोणत्या प्रकारच्या भावना अनुभवायला येतात याचे निरीक्षण करणे म्हणजे कॉग्निटिव्ह बिहेवियरल थेरपी, हे तर आपण पहिलेच. पुढील समस्यांमध्ये या थेरपीचा उपयोग केला जाऊ शकतो. १)        Anxiety /चिंता २)        व्यसन/ addiction ३)        भीती/ phobia ४)       खूप राग येणे /anger disorder ५)       नैराश्य /depression ६)       Panic attacks ७)       वर्तनदोष /behavioral issues या प्रमुख मानसिक समस्येसोबतच पुढील समस्यांशी जुळवून घेतानाही कॉग्निटिव्ह बिहेवियरल थेरपीचा उपयोग होऊ शकतो. १)            घटस्फोट/ब्रेकअप गंभीर आजार असेल तर न्युनगंड निद्रानाश ना...

कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) म्हणजे काय ? CBT चे प्रकार आणि ही थेरपी कोणकोणत्या समस्यांवर उपयोगी ठरते, पाहूया या लेखातून! आपली विचार करण्याची पद्धती , आपले अनुभव त्यातून आपण काढलेले निष्कर्ष , आपल्या श्रद्धा-भावना-दृढविश्वास , यांचा परिणाम आपल्या वर्तनावर होत असतो. विचार , भावना यात काही   बिघाड निर्माण झाल्यास आपले मानसिक संतुलन बिघडते. मग विचार आणि भावनांतील हे संतुलन राखण्यासाठी काय करता येईल ? मानसिक तणाव , नैराश्य , निद्रानाश ,   Anxiety, mood swings अशा मानसिक, भावनिक समस्यांवर उपाय करण्यासाठी समुपदेशक किंवा मानसोपचारतज्ज्ञ जी पद्धत वापरतात ती म्हणजे   कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) . आज आपण या प्रभावी पद्धतीबद्दल थोडक्यात जाणून घेणार आहोत. आपल्या विचारातील , भावनांमधील नकारात्मकता शोधून तिच्यावर सकारात्मक काम करण्याचे तंत्र म्हणजे कॉग्नीटिव्ह बिहेवियरल थेरपी ( Cognitive behavioral therapy) . या तंत्रामुळे आपण आपले विचार , भावना तर सोडाच पण वर्तन देखील बदलू शकतो. पण यासाठी खूप कष्ट घेण्याच...